De Franse politie arresteerde Pavel Durov, de CEO van Telegram, op zaterdag 24 augustus. Toen de ‘Russische Zuckerberg’ landde op vliegveld Le Bourget met zijn privévliegtuig rekende een arrestatieteam hem in. Men zou Durov met spoed voorleiden.
De arrestatie maakt volgens bronnen onderdeel uit van een onderzoek naar het gebrek aan moderatie op Telegram. Durov zou het zelf waarschijnlijk “het weigeren van censuur nomen”. Zijn aanhouding is afgelopen zondag met 96 uur verlengd.
In Frankrijk Telegram kwam al eerder in opspraak na de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs. Terroristen zouden, zo schrijft Le Monde, voorafgaand aan de aanslagen ongestraft op de berichtendienst hebben gecommuniceerd. Na kritiek uit Frankrijk verdedigde Durov zich spottend door voor te stellen om “woorden te verbieden”. In Russische webkringen delen velen ook zijn standpunt: “Als er een steekpartij is, is dan het mes de schuldige?”
Geweld tegen minderjarigen
Het Franse OFMIN, een bureau dat belast is met het voorkomen van geweld tegen minderjarigen, vaardigde een arrestatiebevel uit in een voorlopig onderzoek naar vermeende misdrijven. Denk daarbij aan fraude, drugshandel, cyberpesten, georganiseerde misdaad en bevordering van terrorisme, aldus een van de bronnen in Le Monde.
Men beschuldigt Telegram ervan geen actie te ondernemen om het criminele gebruik van het platform te beperken. “Genoeg van de straffeloosheid van Telegram,” zei een van de onderzoekers, eraan toevoegend dat ze verrast waren dat Durov naar Parijs kwam, terwijl hij wist dat men hem zocht.
Start in Sint-Petersburg
Hoewel hij een deel van zijn jeugd in Italië doorbracht, belichaamt Durov het succes van tech-ondernemers in Sint-Petersburg. Daar stond in 1984 zijn wieg. In die stad richtte hij in 2006 met zijn broer VKontakte op. Dit was een sociaal netwerk dat sterk leek op Facebook. Het groeide uit tot een groot succes in Rusland en de Russischtalige wereld.
In 2014 een kwam hij in conflict met de Russische autoriteiten over het lot van VKontakte. De overheid vond dat het platform zich te veel vrijheid permitteerde. Met zo’n 100 miljoen gebruikers in Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken speelde het sociale netwerk in de ogen van het Kremlin een cruciale rol in de pro-Europese revolutie in Kiev.
Uiteindelijk werd VKontakte overgenomen door vrienden van het Kremlin in ruil voor een groot geldbedrag (geschat tussen de 50 en 100 miljoen dollar). Durov moest het land verlaten. Onduidelijk is of hij nog wel de Russische nationaliteit heeft. In elk geval heeft hij de Franse nationaliteit, naast die van de Verenigde Arabische Emiraten.
“Autoriteiten hebben een hekel aan me”
“Helaas is de situatie [in Rusland] momenteel onverenigbaar met internetbedrijven,” verklaarde Durov destijds. “Ik weigerde publiekelijk samen te werken met de autoriteiten. Ze kunnen me niet uitstaan,” roept Le Monde in herinnering
Naast zijn economische succes in Rusland is Durov vooral de Robin Hood van het internet die, in een land met een autoritair regime, durfde de verdediging van individuele vrijheid boven alles te plaatsen. Hij lanceerde de berichtendienst Telegram in 2013, nog voor het eind van zijn betrokkenheid bij VKontakte. Durov trotseerde de controledrang de autoriteiten. Zijn doel was het recht van het individu op privacy te verdedigen. En de vrijheid te garanderen om berichten uit te wisselen zonder dat die gelezen worden.
Blokkade door de overheid
In 2018 weigerde Telegram daarom codes aan de Russische geheime diensten te overhandigen zodat die gebruikersberichten konden lezen. De Russische staat spendeerde vervolgens tientallen miljoenen roebels aan technische maatregelen om te proberen de applicatie te blokkeren, wat het Russische internet wekenlang op zijn kop zette. Honderden sites werkten daadwerkelijk niet meer vanwege IP-adresblokkades. Maar de berichtendienst hield stand.
De versleutelde berichtenapp, gevestigd in Dubai, heeft zich gepositioneerd als een alternatief voor Amerikaanse platforms, die bekritiseerd zijn vanwege hun commerciële exploitatie van persoonlijke gegevens van gebruikers. Telegram heeft zich ertoe verbonden nooit enige informatie over zijn gebruikers bekend te maken.
In een zeldzaam interview met de rechtse talkshowhost Tucker Carlson in april, zei Durov dat hij het idee kreeg om een versleutelde berichtenapp te lanceren nadat hij onder druk kwam te staan van de Russische overheid tijdens zijn werk voor VKontakte.
Verhuizing naar Dubai
Hij zei dat hij daarna probeerde zich te vestigen in Berlijn, Londen, Singapore en San Francisco voordat hij koos voor Dubai, dat hij prees om zijn zakelijke omgeving en “neutraliteit”.
Door zich in de Verenigde Arabische Emiraten te vestigen kon Telegram zich afschermen van moderatiewetten. Dit op een moment dat westerse landen grote platforms onder druk zetten om illegale inhoud te verwijderen.
Telegram staat daarnaast groepen tot 200.000 leden toe, wat heeft geleid tot beschuldigingen dat dit het gemakkelijker maakt voor valse informatie om viraal te gaan. Ook kunnen gebruikers makkelijk neonazistische, pedofiele, conspiratieve en terroristische inhoud verspreiden.