Honeywell introduceerde op zijn Users Group EMEA evenement in Den Haag deze week Experion Cognition: een procesbesturing die niet langer wacht op commando’s, maar actief meedenkt met operators. De verschuiving lijkt subtiel, maar is volgens Honeywell de meest ingrijpende transformatie in industriële automatisering sinds de komst van het Distributed Control System vijftig jaar geleden.
De chemische raffinaderij van vijftig jaar geleden kende duizenden mensen die handmatig kleppen draaiden en meters aflazen. Destijds was Honeywell een van de pioniers met DCS-technologie; niet om kosten te besparen of personeel te verminderen, maar om processen beter beheersbaar te maken. “Het ging om zekerheid creëren in de manier waarop een fabriek draaide,” legt Jason Urso, CTO bij het bedrijf, uit. Nu, een halve eeuw later, staat er opnieuw een transformatie voor de deur. DCS-technologie automatiseert industriële processen tijdens normale productie – het houdt druk, temperatuur en flows automatisch binnen gestelde grenzen. Maar zodra er iets afwijkends gebeurt – een herstart, storing of plotselinge verandering – blijven mensen essentieel voor de juiste beslissingen.
“Het probleem dat we tot nu toe niet konden oplossen is de human control loop,” vertelt Urso. Traditionele automatisering werkt met vaste regels: invoer A leidt altijd tot resultaat B. Mensen beslissen anders, namelijk op basis van waarschijnlijkheid, ervaring en patroonherkenning. Een operator ziet vijf alarmen verschijnen en herkent wellicht een patroon uit het verleden. Dat is zijn ervaring en heeft niets met formules te maken.
Honeywell presenteerde op het event Experion Cognition als antwoord op dat probleem. Het is de concrete implementatie van wat het bedrijf al langer ‘digital cognition’ noemt: systemen die niet alleen commando’s uitvoeren, maar actief meedenken.
AI als collega
Experion Cognition heeft drie onderdelen. Een interface die operators anders naar hun proces laat kijken. Een AI-gedreven rekenhart dat procesmodellen en historische data combineert. En een verbinding naar experts op afstand via Honeywell Forge. Het systeem doorzoekt jaren aan alarm-gebeurtenissen, herkent patronen en geeft aanbevelingen op basis van wat eerder succesvol bleek. Niet als een instructie, maar als advies van een collega die over je schouder meekijkt.
De verschuiving is subtiel maar fundamenteel. Jim Masso, CEO van Honeywell Process Solutions, beschrijft hoe een grote chemische raffinaderij al een vorm van autonomous control heeft geïmplementeerd. “Het meest bijzondere moment was toen operators met minder dan twee dagen aan werkervaring mij vertelden hoe ze de fabriek draaiden, hoe het systeem werkte, en hoe enthousiast ze waren.” Die nieuwe medewerkers presteerden niet ondanks hun gebrek aan ervaring, maar dankzij de digitale cognitie die hen ondersteunde. “Het systeem hielp hen de fabriek te draaien zoals iemand met dertig jaar ervaring dat zou doen.”
Toch blijft de mens essentieel. “Het is geen vervanging van de operator,” benadrukt CTO Urso. “Daar zijn we nog niet. Het is op dit moment niet meer dan een aanbeveling dat het systeem doet.” De Amerikaan illustreert de werking van het systeem met het voorbeeld van zijn zestienjarige zoon, die net zijn rijbewijs heeft gehaald. “Hij rijdt nu in een auto die hem waarschuwt wanneer hij te snel op een andere auto af rijdt of wanneer hij zijn rijstrook onbewust dreigt te verlaten. Hij leert nog steeds rijden zoals wij dat deden, maar de hulp van al die sensoren en analytics maken hem nu al een betere chauffeur.” Toch, benadrukt hij, blijft de jongen zelf verantwoordelijk achter het stuur.
Zo werkt ook Experion Cognition. De operator blijft eindverantwoordelijk, bekijkt de aanbeveling en beoordeelt of die logisch is. Operators kunnen zelfs feedback geven op de voorgestelde acties, waardoor het systeem continu leert.
De vraag die dan rijst is: wordt de operator niet te afhankelijk? Zullen mensen lui worden en klakkeloos aanbevelingen volgen? “Dat is precies waar we veel aandacht aan besteden,” erkent Urso. “We benadrukken steeds opnieuw dat het een advies is en geen instructie. We kunnen zelfs realtime simuleren wat er gebeurt als je bepaalde stappen neemt, via onze process models en digital twins.” Die modellen, voorheen vooral gebruikt voor training, draaien nu naast de operator mee om te voorspellen wat het effect van een actie zou zijn.
Samenvloeien IT en OT is securityuitdaging
Reden voor waakzaamheid is er genoeg. Een industriële omgeving kent namelijk relatief zware consequenties bij foute beslissingen. “Het verschil met typen in een zoekmachine is enorm,” zegt Urso. “Daar krijg je een tekst die je kunt negeren. In onze sector kan een verkeerde beslissing grote gevolgen hebben.” Daarom blijven er altijd veiligheidslagen nodig. Een enkele foute aanbeveling hoeft niet direct tot een ramp te leiden, maar bij meerdere verkeerde beslissingen achter elkaar treden andere safety systems in werking.
Bovendien zijn er nog praktische uitdagingen te overwinnen. Gerlof Visser, Head of Productions Engineering bij offshore-operator One-Dyas, die tijdens een klantenpanel op het evenement zijn ervaringen deelde, illustreert dat mooi. Het bedrijf heeft een volledig autonoom platform gebouwd dat sinds maart 2025 operationeel is. “We begonnen met de visie van een volledig elektrisch, milieuvriendelijk platform dat maar twee keer per jaar bezoek krijgt,” vertelt hij. Het systeem is gebouwd op autonome operaties met Advanced Process Control, Asset Performance Management en automatische procedures die in elkaar grijpen.
Maar het grootste struikelblok blijkt cybersecurity. “Dat is echt iets waar we veel over moeten nadenken,” zegt Visser. “Het probleem zit in de toenemende verwevenheid van IT en OT. Systemen zoals Acknowledge Proactieve Monitoring (APM) zijn oorspronkelijk voor kantooromgevingen ontwikkeld, maar draaien nu als rekenmachine op het platform zelf – midden in de operationele omgeving. Hoe zorg je voor een veilige verbinding tussen kantoor en platform? Engineers moeten eerst door meerdere beveiligingslagen voordat ze iets kunnen aanpassen. Dat vertraagt, maar voorkomt ook inbraken.”
Die zorg is niet onterecht. Dragos Leading, die bij Honeywell verantwoordelijk is voor cybersecurity-marketing, is stellig: “We weten dat elke organisatie ter wereld op een gegeven moment wordt gehackt. Het is slechts een kwestie van tijd.” De operationele omgeving lijkt steeds meer op een kantooromgeving, met Windows-systemen, netwerkswitches en honderden aangesloten apparaten. Dat vergroot de kwetsbaarheid. Honeywell probeert daar met Cyber Proactive Defense op in te spelen: software die autonoom meer dan 250 miljoen gebeurtenissen per dag verwerkt, afwijkingen detecteert en draaiboeken maakt voor de respons. Niet als vervanging van een beveiligingsteam, maar als junior analist die IT-personeel helpt de stap naar operationele technologie te maken.
Datakwaliteit is cruciaal
Ook datakwaliteit blijft een uitdaging. Honeywell-CTO Urso geeft een illustratief voorbeeld. Het bedrijf wilde zijn enorme archief aan serviceberichten – decennia aan probleem-oplossingscombinaties – inladen in een large language model. “We dachten: perfect, dit is goud voor AI.” Het pakte anders uit. “Bij vragen over problemen antwoordde de AI consequent: ‘Dit probleem is opgelost.’ Wat bleek? Onze servicetechnici noteerden vroeger alleen dat een probleem was opgelost, zonder de daadwerkelijke oplossing te beschrijven. Daardoor realiseerden we ons: datakwaliteit is essentieel voordat je met AI aan de slag gaat.”
De Nederlandse offshore-operator One-Dyas is pragmatisch over de resultaten tot nu toe. “We zijn al een heel eind op weg naar volledige autonomie,” zegt Visser. “En met dat laatste stukje gaat AI ons wellicht helpen.” Dat laatste bleek onlangs in de praktijk. De procesbesturing ontdekte onverwacht een energiebesparing. De koelers werkten te hard om gas aan een bepaalde kwaliteitsstandaard te laten voldoen, terwijl die standaard al werd gehaald. Het systeem verminderde autonoom de koeling, met minder energieverbruik tot gevolg. “Dat is iets wat onze operators niet zouden hebben gezien, of simpelweg geen tijd voor hadden.”
Tathagata Basu, Chief Strategy Officer bij Honeywell Process Solutions, hamert erop klein te beginnen. “Probeer niet meteen het grote probleem op te lossen. Selecteer iets overzichtelijks, iets wat daadwerkelijk op te lossen valt.” Die pragmatische aanpak sluit aan bij de realiteit: veel bedrijven worstelen met cybersecurity, datakwaliteit en verouderde infrastructuur.
AI kan helpen bij duurzaamheidsdoelstellingen
Dat Honeywell de nieuwe technologie nu presenteert is geen toeval. Europa kent strengere regelgeving op het gebied van emissies en duurzaamheid dan veel andere werelddelen. Voor industriële bedrijven betekent dat: elke ton CO2 telt. Ook de emissies die vrijkomen door personeel naar locaties te vervoeren, of door mensen ter plekke te huisvesten.
Autonome platforms kunnen daar verschil maken. Het Nederlandse offshore-platform van One-Dyas wordt bijvoorbeeld maar twee keer per jaar fysiek bezocht. Geen helikoptervluchten, geen bemanning die 24/7 aanwezig moet zijn, geen dieselgeneratoren voor accommodatie. Het platform draait volledig op windenergie en stemt het energieverbruik elke vijftien minuten af met het windpark dat de elektriciteit levert. Dat niveau van real-time optimalisatie is zonder autonome systemen nauwelijks te realiseren – daarvoor zou je constant mensen nodig hebben die monitoren en bijsturen.
De vraag blijft: gaat de industrie AI écht omarmen, of blijft het bij mooie presentaties? Urso is optimistisch. “Kijk naar de geschiedenis van automatisering. Niemand vertrouwde advanced control en optimisation, zelfs toen je het wiskundig kon bewijzen. We zitten op een continuum. Elke stap brengt risico’s, maar ook voordelen.” AI vereist meer data, meer connectiviteit, en daardoor meer kwetsbaarheid. Maar met de juiste security-oplossingen en een verantwoorde implementatie, wegen de voordelen op tegen de risico’s. Zoals Urso’s zoon leert autorijden met hulp van moderne technologie, maar zelf het stuur het verkeer moet inschatten, zo moeten operators leren vertrouwen op digitale cognitie zonder blind te varen op aanbevelingen. De fabriek gaat inderdaad zelf denken. Maar de mens blijft voorlopig nog stevig aan het stuur zitten.