Tijdens de European Academy of Forensic Science Conference 2025 in Dublin presenteerde het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) de nieuwste ontwikkelingen van forensisch platform Hansken. Het systeem wordt inmiddels gebruikt door politiediensten in zeventien landen voor het analyseren van grote hoeveelheden digitale gegevens.
“Je ziet dat Hansken door de jaren heen is veranderd van een puur technische tool naar een platform dat ook hulp biedt bij organisatorische en juridische vraagstukken,” aldus Hans Henseler, forensisch onderzoeker bij het NFI. Op 18 maart 2025 stelde de Hoge Raad zijn rechtspraak over onderzoek aan elektronische gegevensdragers bij naar aanleiding van het Europese Landeck-arrest. Politiemensen mogen niet in alle zaken alle gegevens op een gegevensdrager inzien. Bij een grotere inbreuk op de privacy is toestemming van een rechter vereist.”
Het NFI ontwikkelde Hansken vanaf 2012 om opsporingsdiensten te helpen bij het doorzoeken van steeds groter wordende datasets. “Mensen verzamelen steeds meer digitale data,” aldus Van Beek in een interview met ComputerWeekly. “Niet alleen kunnen telefoons steeds meer data opslaan, maar apparaten zoals auto’s, energiemeters en smartwatches ook. Dit bevat potentieel interessante data voor strafzaken, maar het lastige is dat het enorm moeilijk is om die ene relevante e-mail, chatbericht of sms te vinden in die enorme hoeveelheid data.”
De Ennetcom-test
Een cruciaal moment voor Hansken kwam in het najaar van 2016 bij de analyse van 3,6 miljoen berichten van cryptodienst Ennetcom. Het Openbaar Ministerie kreeg toegang tot de gekopieerde data van de Canadese telecomprovider, maar de politie mocht alleen berichten inzien die gekoppeld waren aan reeds bekende verdachten. Het NFI bouwde speciale filters in Hansken om uitsluitend toegestane data zichtbaar te maken voor onderzoekers. “Door de manier waarop we Hansken hebben gebouwd, zie je precies welke sporen waar vandaan komen,” zegt Van Beek. “Je kunt niet alleen de exacte vindplek aanwijzen, maar ook welke algoritmes Hansken hiervoor heeft gebruikt. Dat is waar Hansken sterk in is.”
Hansken helpt opsporingsdiensten bij het automatisch toepassen van juridische beperkingen. “Het is technisch uitdagend om filters op informatie goed toe te passen,” aldus Henseler in het NFI-artikel. Het platform moet niet alleen communicatie tussen advocaten en cliënten herkennen en eruit filteren vanwege het verschoningsrecht, maar ook bijlagen van e-mails. “En wat als iemand de naam van een document heeft aangepast bij het opslaan in een map? Dan moet je ook die bijna-duplicaten kunnen herkennen. En dat kan Hansken allemaal,” stelt Henseler.
“Data wordt op verschillende manieren en op verschillende locaties opgeslagen, wat betekent dat we voor elke vorm van cryptocommunicatie aparte tooling moeten bouwen om de data om te zetten in inzichtelijke informatie waar een onderzoeker daadwerkelijk in kan zoeken,” legt Van Beek uit. Het platform verwerkt inmiddels datasets van Ennetcom, PGP Safe, EncroChat en SkyECC.
Constante doorontwikkeling
Hansken kan ook zoeken naar relaties tussen personen op verschillende apparaten en communicatieverbindingen in kaart brengen, aldus het NFI. Het platform zoekt in onbekende apps naar tijdstempels voor het maken van tijdlijnen en identificeert communicatiepatronen tussen verschillende gebruikers. Het instituut experimenteert bovendien met kunstmatige intelligentie bovenop Hansken. Van Beek: “We hebben een ChatGPT-achtige applicatie bovenop Hansken geplaatst om te zien hoe deze technologie kan helpen bij het inzichtelijk maken van data”.Onderzoekers kunnen dan vragen stellen zoals ‘Geef me alle e-mails waarin naam Jan voorkomt in een bepaalde periode’.
De uitdaging ligt in de eisen voor forensisch bewijs. “Resultaten van forensische onderzoeken moeten altijd reproduceerbaar, traceerbaar en uitlegbaar zijn. Huidige AI-technologie is nog niet altijd voldoende uitlegbaar; het is niet altijd duidelijk hoe een systeem tot zijn bevindingen komt”, aldus Van Beek.
Een team van meer dan veertig ontwikkelaars werkt dagelijks aan Hansken. Het platform won in maart de eerste prijs bij de European Public Sector Awards in de categorie Digital Transformation. Het wordt gebruikt door vrijwel alle Nederlandse opsporingsdiensten en een groeiende internationale gemeenschap van politiediensten.
“Dat maakt dat Hansken nooit af is,” zegt Henseler. De ontwikkelingen in het platform moeten steeds meebewegen met technische, organisatorische en juridische veranderingen. Het NFI voert jaarlijks meer dan 42.000 forensische onderzoeken uit waarbij Hansken een cruciale rol speelt bij de analyse van digitale sporen.